LAOS GEZİ NOTLARI-2

 LAOS'TA GÜNDELİK YAŞAM ve KÜLTÜR

 

29 Aralık 2023-10 Ocak 2024

Oğuz Tatlıoğlu

 

Laos, anlatılanlara göre; aslında bir gezgin için Ho Chi Minh (Vietnam) ve Punom (Phnom) Pen (Kamboçya) şehirlerine göre daha ilgi çekici… Bangkok’ta bunu yaşadık; buralardaki kentleşme, batı tarzında; bildik tanıdık, ama Laos’da belki yoksulluk nedeniyle; daha bakir, ulaşım büyük ölçüde tuk tuk denilen motorlu araçlarla sağlanıyor. Ortalama bir mesafe, adam başı 20.000 Kip; bu da yaklaşık 29 liraya karşılık geliyor. Yani 100.000 Kip yaklaşık 145 Türk Lirası...

 

Laos'da yolcu taşımacılığında yaygın olarak kullanılan tuk tuk...

(Oğuz Tatlıoğlu)

  

Tuk tuk; şoför mahallinin arkadan görünüşü
(Oğuz Tatlıoğlu)

 

Uzak Doğu’ya gelip masaj yaptırmamak olmaz dedik ve iyi bir yere gittik. Karşılığında 140.000 Kip ödedik; bu 205 TL yapıyor. 100-150 TL’ye kadar masaj yapan yerler de var bu arada. Daha önce Bali masajı deneyimim olmuştu. Burada Tayland masajı yaptırdım. Bu biraz daha germe ve esnetmeye yönelik ve daha sert… Sonuç olarak; Bali masajını tercih ederim.

 

Laos; Vientiane sokaklarında Laos mutfağından örnekler sunan sokak satıcıları

(Oğuz Tatlıoğlu)
 

Laos’a gelinceye kadar, en çok ibadethanenin ve mangal kültürünün Türkiye'de olduğunu sanırdım, ancak burada yanıldığımı anladım. Evlerin önündeki kişisel sunakların dışında, o kadar çok tapınak var ki; inanamazsınız. Belli ki kültür devrimi pek işlememiş buralarda.

 

Laos mutfağından örnekler...

(Oğuz Tatlıoğlu)
 

Mangalda Mekong'a özgü balık ızgarası

(Oğuz Tatlıoğlu)
 

Mangalda Laos mutfağının örnekleri

(Oğuz Tatlıoğlu)

 

Mangala gelirsek, seviye atlamışlar. Her sokakta, kapı önlerinde mutlaka mangal görüyorsunuz. Sokak satıcılarının neredeyse hepsinde mangal var ve her yerdeler. Sanırım burada evde yemek yapılmıyor. En önemli yiyecekleri; pirinç lapası, domuz eti, tavuk ve Mekong’a özgü bir balık… Ancak sokak lezzetlerinde karides, kalamar da revaçta ve Türkiye'ye kıyasla oldukça ucuz. Ayrıca yumurtayı değişik şekillerde kullanıyorlar; yemeklerin üstüne koymalarının dışında, şişte yumurta da yapıyorlar.

 

Vientiane Çağdaş Sanatlar Müzesi'nde...

(Oğuz Tatlıoğlu)

Ahşap oymacılığının zirvesinde örnekler

(Oğuz Tatlıoğlu)

Vientiane Çağdaş Sanatlar Müzesi ziyaretinde Laos'un ağaç işçiliğinde rakipsiz olduğu kanısına kapıldım; izlediğim eserler anlatılır gibi değil, inanılmaz incelikte işlenmişti.

 

İnanılmaz güzellikte ve ustalıkta ahşap işçiliği yansımış eserlere.
(Oğuz Tatlıoğlu)

 

Laos’un en zenginlerinden olan sanat sever iş adamı Phinisth Xayathith tarafından 20 yılda toplanan 3000'den fazla ahşap oyma sanat eseri, 2020’de bu müzede bir araya getirilmiş. Bu müzeye Çağdaş Sanatlar Müzesi demek biraz abartılı olur, çünkü eserlerin tümü ağaç oyma ile yapılmış ve tek bir sergi var. Ama Laos’a gelindiği takdirde mutlaka görülmeli.

 

Bu da müzedeki farklı eserlerden biri; tamamen ahşap...

(Oğuz Tatlıoğlu)
 

Eserlerin en büyük özelliği, tarla açmak için yakılan ormanlardan arta kalan veya baraj yapıldığında su altında kalan ağaçların kerestelerinden ya da kurtarılamayacak derecede hasta olan ağaçlardan kullanılarak onlara sanatsal anlamda yeniden hayat vermek amacıyla değerlendirilmeleriyle ortaya çıkan sanat eserleri olmaları. Müzede kesinlikle sağlıklı bir ağaç kesilerek yapılmış tek bir eser bile yok.

 

Mükemmel bir kompozisyon; oya gibi işlenmiş her parçası...

(Oğuz Tatlıoğlu)
 

Tüm bu seyahat boyunca beni en çok etkileyen kısma gelelim şimdi; UKO & WAR JUNG Müzesi’ne...

 

UKO&WAR JUNG Müzesi'ndeyiz.
(Oğuz Tatlıoğlu)

 

Çinhindi Savaşları sırasında Laos, dünya tarihinde kişi başına en ağır bombardımana maruz olma gibi kötü bir durumla karşılaşmış; 1964-1973 tarihleri arasında Amerika Birleşik Devletleri Hava Kuvvetleri, yaklaşık 2 milyon ton bomba atmış bu bölgeye. Kullanılan mühimmatın en tehlikelileri fosfor bombaları ve tahminen 270 milyon tane atılmış olan ve ölüm makinaları olarak adlandırılan 1,5 metre uzunluğunda ki torpidolar...

 

Torpidoların şarapnel parçaları

(Oğuz Tatlıoğlu)

Türlü türlü protezler; hepsi tavandan sarkıyor; anlayana...

(Oğuz Tatlıoğlu)

 

Bu torpidoların özelliği; yere yakın bir mesafede açılıp, etrafa 670 tane tenis topu büyüklüğünde bomba saçması… Bunların yaklaşık %10-%30 arası, patlamadan toprağa gömülü kalmış. Bu mühimmat, 500 metre çapında bir alana yayılıyor ve her biri 20 metre çapında ve öldürücü 30 çelik parça saçıyor. Bombardımanın üzerinden 40 yıl geçmesine rağmen, toprağın içinde patlamadan gömülü kalan bu küçük topların patlaması ile her gün yaklaşık bir kişi ölüyor ya da sakat kalıyor. Laos’da şu anda patlamadan kalan bombaları temizlemek amacıyla her gün 30.000 kişi çalışıyor.

 

Türkiye'nin Laos Büyükelçisi Orhan Işık'ın eşi Aynur Işık'a Laoslu müze yetkilisi, Türkiye'nin Laos'a yardımları nedeniyle şükranlarını sunarken...

(Oğuz Tatlıoğlu)
 

UKO&WAR JUNG Müzesi'nden; Türkiye'nin gönderdiği protez yapma makinaları...

(Oğuz Tatlıoğlu)

  

Biz oradayken inanılmaz bir tesadüfle, yardım amaçlı Türkiye'den gönderilen protez yapma makineleri bu müzeye teslim edildi. Müze yetkilisi, Türkiye’ye Türk büyükelçisi Orhan Işık’ın eşi Aynur Işık ve bizim nezdimizde teşekkür etti. Bu umulmadık rastlantı, bana bir anda kuantum evrenini hatırlattı.

(DEVAM EDECEK)

 

Yazan: Oğuz Tatlıoğlu

Edit: İF

LAOS GEZİ NOTLARI-1

BAŞKENT VİENTİANE'DE...

 

29 Aralık 2023-10 Ocak 2024

 Oğuz Tatlıoğlu

 

Yolculuğumuz, İstanbul’dan Doha aktarmalı (4 saat), Vietnam-Hanoi havaalanına (7 saat), oradan da Laos-Vientiane’e (1,5 saat) olmak üzere; İzmir-İstanbul arası uçak yolculuğunu ve havaalanlarında beklemeleri de hesaba katarsak 20 saat civarında sürdü. Hanoi ve Vientiane havaalanları İstanbul ve Doha havaalanları ile karşılaştırıldığında son derece köhne ve küçük. Bu ülkelerin havaalanlarında görevli askeri personel duruşları ve bakışlarıyla oldukça can sıkıcı olmasına karşın, sivil halk çok yardımsever ve güler yüzlü; özellikle Hanoi havaalanında yapılan güvenlik taraması inanılır gibi değil. Ayakkabılarınız çıkartılıp, detektörler tabanlarınızda dâhil, tüm vücudunuza tutuluyor. Bunun nedenini daha sonra anlıyoruz; çünkü komşu Bangkok'a gittiğimizde, burada “marijuana”nın serbest olduğunu gördük, demek ki oradan uyuşturucu alıp, diğer ülkelere taşıyan insanlar oluyor. Laos’a girişte Laoslular 20 $, komşu ülkeler 30 $, bizim gibi ülkeler ise 40 $ kapı vizesi ödüyor.

 

Laos haritası

  

Şimdi biraz yakın tarihinden başlayarak Laos’u tanıyalım. Komünist yönetimden önce krallıkla yönetilen Laos; sürekli olarak Çin ve Tayland saldırılarına hedef olunca, 1893'te Fransız himayesine girerek, Fransız Çinhindi ülkelerinden biri haline geliyor (Laos, Kamboçya ve Vietnam). Bu da sömürge döneminin başlangıcı oluyor. İkinci Dünya Savaşı sırasında Japonlar tarafından işgal ediliyor, savaştan sonra Fransızlar tekrar kontrol sağlamaya çalışıyor. Laos'daki Luang Prabang kralı Boun Khong'un oğlu; Fransa’da hem çalışıp, hem de inşaat mühendisliği okuyan Souphanouvong, Hanoi’de buluştuğu Ho Chi Minh’den öyle etkilenir ki, İkinci Dünya Savaşı'ndan sonra ülkesine dönünce, hemen Fransızlara karşı savaşanlara katılır. Lao Itsala Hareketi’nin önderi olur ve “Kızıl Prens” olarak ünlenir.

 

Laos, 1953'te bağımsızlığını kazanır. Daha sonra (1959-1975) CIA tarafından desteklenen, eğitilen ve silahlandırılan dağ köylülerinden oluşan ayrılıkçı etnik grup olan Hmonglar ve Laos Kraliyet Hükümeti’ne karşı SSCB ve Vietnam tarafından desteklenen Pathet Lao komünist güçleri arasında kirli bir iç savaş yaşanmış. 2 Aralık 1975'te Laos Demokratik Halk Cumhuriyeti kurulmuş. Başa geçen Kaison Phonvihane, 1979’lara gelindiğinde, Laos’un sosyalizme hazır olmadığını itiraf etmiş; Çin'in piyasa reformlarını başlatan Deng Xiaoping’in yolundan giderek kolektifleştirmelerden vazgeçmiş ve köyleri bu konuda serbest bırakması ile köylülerin hemen hepsi bu kollektiflerden ayrılmışlar. Bunu ülke çapında bir liberizasyon hareketi takip etmiş. Şu anda yönetim biçimi komünizm olarak tanımlanıp bir politbürosu olsa da, sistem devlet kademelerindeki bürokratlar ve bazı büyük aileler tarafından yozlaştırılmış ve yeni oligarklar türemiş; kapitalist üretim ilişkilerinin belirleyici olduğu bir ortam piyasaya hâkim olmuş. Vietnam'ın da aşağı yukarı aynı durumda olduğunu öğrenince, biraz da belleğimdeki Ho Amca (Ho Chi Minh) ve Vo Nguyen Giap hayalini kaybetmemek için, Vietnam'a gitmekten vazgeçtim; benim için hala ”Ho Ho Ho Ho Chi Minh; İki, üç, daha fazla Vietnam; Ernesto’ya bin selam”...

 

Başkent Vientiane yüzölçümü 3920 km² ve nüfusu 768.743; Mekong Nehri Vadisi’nde, düz verimli alüvyonlu bir ovaya sahip… Çinli yatırımcıların büyük bir iştahla saldırdıkları bir bölge burası; çevresinde kumar oynayıp, golf yapabileceğiniz alanlar var.

 

Potuxay Zafer Anıtı önünde; Hmong etnisitesinden kızlarla birlikteyiz.
 

Viantiane’de ilk durağımız Potuxay Zafer Anıtı oldu. 1957'de inşa edilen bu anıtın üzerinde efsanevi kuş “Kinnari”nin motifleri var. Resimde yanımızdaki kızlar geleneksel kıyafetleri içinde daha önce bahsettiğim özerklik isteyen Hmong etnisitesinden. Zafer Anıtı Potuxay, Fransız sömürgecilere karşı verilen bağımsızlık savaşına katılanlar anısına yapılmış. Aşağıdaki resimde ise, Budist ve Hindu inançlarındaki efsanevi kuş Kinnari...

 

Budist ve Hindu inançlarındaki efsanevi kuş; Kinnari...
 

İkinci olarak gittiğimiz yer That Luang Stupa; büyük kutsal tapınak M.Ö.307'den beri kullanılmakta, orijinal yapı 1566'da yapılmış, 1953'de restore edilmiş. 45 metre yüksekliğindeki altın tapınakta Buda'nın emanetlerinin olduğu söyleniyor (bizdeki Peygamber'in emanetlerine benzer). Muhteşem bir yapı; ancak her zaman açık olmadığı için dışarıdan görülebiliyor.

 

Büyük kutsal tapınak; That Luang Stupa önündeyiz.

Üçüncü olarak gittiğimiz yer; muhteşem Xieng Khovan (ruhların şehri) Buddha Parkı… Heykeller eski görünse de, 1950’de bir rahip şaman tarafından inşa edilmiş. Yüzlerce Hindu ve Buddha heykeli, değişik ağaç ve çiçek örtüsü olan bir yeşil alana yerleştirilmiş; görülmesi gereken, olmazsa olmaz yerlerden.

 

Xieng Khovan Buddha Parkı
 

Xieng Khovan Buddha Parkı'nda "cehennemin çenesi"; tuhaf ve dev balkabağının girişi olan iblisin ağzı...
 

Xieng Khovan'a girdiğinizde, üzerinde manevi ağacın büyüdüğü tuhaf dev bir balkabağı göreceksiniz. Balkabağına bir iblisin ağzından giriyorsunuz (cehennemin çenesi olarak adlandırılıyor). Daha sonra cehennemi, dünyayı tasvir eden çeşitli seviyelerde garip bir yolculuğa çıkarken, üç kata tırmanıyorsunuz. Çeşitli dramatik sahne canlandırmalarında her seviyede çok sayıda heykel var. Karanlık, tozlu yapı içerisinde yürürken, karşınıza çıkan bazı heykeller, kendinizi bir korku filminin içine girmiş gibi hissettiriyor.

 

Karanlık ve tozlu bir dehlizde ilerlerken karşımıza çıkan heykeller; sanki bir korku filmindeyiz.

 

 Hindu tanrıları Vishnu ve ok atan Arjuna gibi Hindu folklorundan karakterler…

 

 Üç başlı fil Airavata'ya binen Hindu Tanrısı Indra...

 

 

Kırk metre uzunluğundaki dinlenen Buda

 

Bir sonraki durağımız Nampien Yorla Pa Parkı; yer yer 30 - 40 m derinliğe sahip bir vadi aslında. 20’den fazla, halatlar ve bambulardan yapılmış köprülerden geçerek dolaşabiliyorsunuz; tam bir Vietkong işi...

 

 Merdivenler üzerinden geçerken, kendimi Yankilere karşı savaşan bir direnişçi gibi hayal ettim.

 

Nampien Yorla Pa Parkı'ndayız.
 

 

(DEVAM EDECEK) 

Yazan: Oğuz Tatlıoğlu

Edit: İF