ÜRDÜN GEZİ NOTLARI-4

 AMMAN, SALT ve JERASH ANTİK KENTİ

10-15 Mart 2015

İbrahim Fidanoğlu

 

Amman

İ.Ö.7000 yıllarında Ain Ghazal isimli Cilalı Taş Devri yerleşimlerine kadar dayanan kadim bir geçmişe sahip Amman, modern çağlara ismini taşıyan Ammon uygarlığının merkezi konumunda; bugün Ürdün Nehri’nin doğusunda uzanan Doğu Şeria Platosu’nda; yaklaşık 1000 metrelik bir yükseltide; ilkin 7 tepe üzerinde kurulmuş önemli bir yerleşim.

 Amman Kalesi'nden Doğu Amman'a ve antik tiyatroya bakış

Amman, tarih boyunca Mısır ile bugünkü Suriye ve Lübnan topraklarını kapsayan Levant Ülkesi ile Mezopotamya ve Anadolu Yarımadası arasındaki bir geçiş güzergâhı üzerinde bulunması nedeniyle de stratejik bir öneme sahip olmuş.

Büyük İskender’in bu toprakları ele geçirmesiyle Hellenistik Dönemde Umm Qays, Gerasa (Jerash) ve benzeri yerleşimlerle birlikte yeniden kurulan Amman Kenti, İskender’in bölgedeki ardılı Ptolemia Hanedanı döneminde Attaloslar zamanındaki Alaşehir gibi Philadelphia ismiyle anılmış.

 Amman Antik Tiyatrosu

İ.S. 7.yy.da Emevi egemenliği altına giren Amman’da şimdi bu dönemi simgeleyen Emevi Sarayı, Amman Kalesi içinde geçirmiş olduğu restorasyonlarla günümüzde varlığını sürdürebiliyor. 1517 yılında Yavuz Sultan Selim’in Mercidabık Seferi’yle Osmanlı topraklarına katılan Amman’ın kaderi 20.yy. başında Hac trafiğini güvenli ve günün koşullarına uygun hale getirilmesi amacıyla yapımına başlanan İstanbul-Hicaz demiryolu ile değişmiş. Bu sayede önem kazanan ve o güne dek Osmanlı’nın bölgedeki en önemli idari merkezi Salt Kenti’nin gölgesinde kalan Amman, giderek bölgede önemli bir yerleşim merkezi haline dönüşmüş.

Doğu Amman

Amman, 1930’larda yaklaşık 10.000 kişilik küçük bir kasaba iken, 19.yy.ın ikinci yarısından başlayarak günümüze dek devam eden göçlerle bugün nüfusu 2 milyonu aşan büyük bir metropole dönüşmüş. Çerkesler, Filistinliler, Levant’tan gelenler, Irak Savaşı sonrasında ve en son Suriye Savaşı sırasındaki mülteci akınlarıyla kent son derece kozmopolit bir yapıya bürünmüş.

 Amman Kalesi; Herakles Tapınağı

Modern Amman; bugün gelenekselliği, şehircilik anlayışı, yaşam tarzı, refah düzeyi ve demografik yapısıyla birbirinden derin çizgilerle ayrılan Doğu ve Batı bölgelerinden oluşuyor. Doğu Amman, aslında Amman’ın kalbini, geçmişini ve geleneği temsil ediyor. Gezilecek önemli ören yerleri; Amman Kalesi, Antik Tiyatro, Odeon ve çeşme ile Suk adı verilen şehrin kalbinin attığı çarşılar hep bu yakada yer alıyor. Batı Amman ise, son yıllarda geniş bulvarları, gökdelenleri, finans ve iş merkezleriyle tam bir Batılı kent görünümde karşımıza çıkıyor. Son yıllarda körfez sermayesinin de desteğiyle geliştirilen projeler, Batı Amman’a yeni uydu kentler eklemekte yarışıyor. Uluslararası otel zincirleri, Abdoun Vadisi’ni aşarak Amman tepelerini birbirine bağlayan asma köprüsü, dev alışveriş merkezleri ve eğlence yerleri ise kentin batı yakasında öbeklenmiş durumda. Amman civarındaki taş ocaklarından elde edilen krem renkli taşlarla kaplı malikane görünümlü iki yada üç katlı villalar da bu yakanın tipik mimarisini oluşturuyor.

Batı Amman; Abdoun Vadisi

Abdoun Köprüsü'nden geçerken

ÜRDÜN GEZİ NOTLARI-1

“ASLAN KRAL”IN ÜLKESİNDE; ÜRDÜN’DE…

10-15 Mart 2015

İbrahim Fidanoğlu

Giriş

Cüce Şubat’ın yaptığını bu yıl bize kimse yapmadı. Kar yolları kesti ve 17 Şubat’ta gerçekleşmesi gereken Ürdün seyahatimiz, İstanbul’da Atatürk Havalimanı’nda bir anlamda yarıda kaldı. İkinci denememiz ise daha da dramatikti; 10 Mart’tan başlayarak Şükrü Hoca’nın yoğun bakım ve yaşama veda sürecinde yarattığı hüzne karışarak ve Jerash’da, Petra’da dolaşırken onun güçlü retoriği kulaklarımızda çın çın çınlayarak realize oldu.

Jerash'da bahar ve hardal çiçeklerinin ardındaki Hadrian Kapısı

Ürdün, tarih boyunca bütün dinlerin doğduğu kutsal topraklara çok yakın; hatta belki de içinde denilebilecek bir konumda yer alıyor. Arap Coğrafyası’nın bir parçası olan ülke, din ve mezhep savaşlarının hep göbeğinde yer almış tarihte. Haçlı Seferleri bir dönem kasıp kavurmuş bu toprakları. Bugün Kerak, Shobak gibi Haçlı kaleleri o dönemin bugüne erişen izleri gibi. Yahudilik, Hristiyanlık ve Müslümanlığın çatışma alanlarından biri olan Ürdün, özellikle 20.yy.dan itibaren ise, İsrail Devleti’nin de kuruluşuyla birlikte, Filistin Meselesi’nin merkezinde yer aldığı kavgaların içine sürüklenmiş çoğu kez. Amerika’nın İsrail ve Suudi Arabistan ile birlikte bölgede en güvenilir müttefiki konumundaki Ürdün’de geçirdiğiniz günler, bunu size hissettiriyor.

Akabe'de Suk (Çarşı)-nargileler ve Doğu'nun baharatları

Özellikle bir Ortadoğu metropolü görünümündeki Amman’da bu duygu çok yoğun. Batı ve Doğu Amman olarak bıçakla kesilmiş gibi iki farklı dünyayı yansıtan 3 milyonu aşkın nüfusuyla Ürdün’ün başkenti Amman, doğuya dönük yüzüyle alabildiğine muhafazakâr ve mütedeyyin bir çehreyi yansıtırken, batıya dönük yüzüyle ise; geniş bulvarları, modern köprü ve çok katlı gökdelenleri, iş merkezleri, göz alıcı alışveriş ve eğlence mekânlarıyla kozmopolit bir yaşamı sunuyor ziyaretçilerine.

Wadi Ram-Çölde bir kervanı andıran Bedevilerin develeri

Ürdün bugün gerek Ortadoğu’da yaşanan savaş ve kargaşa nedeniyle ve gerekse Mısır ve Uzak Doğu’dan özellikle hizmet sektöründe çalışmak amacıyla gelen mülteci, göçmen ve yabancı işçi akını nedeniyle gayri resmi olarak 10 milyonluk bir nüfusu barındırıyor. Ülkenin kayıtlı nüfusu ise 6,5 milyon civarında. Arap ülkeleri içinde nispeten daha laik görünümlü bir gündelik yaşama sahip olan ülke, belki de bunu Amerika’nın Ortadoğu’daki İsrail ile birlikte en güvenilir müttefiklerinden biri olmasına borçlu. Parası diğer ülke paralarına karşı oldukça değerli olan Ürdün’ün ekonomisi de dış destekle ayakta duruyor gibi. Amerika’nın imtiyazlı ekonomik partneri konumunda olan Ürdün, Ortadoğu’da oynadığı rolün karşılığını belki de böyle alıyor.

 Amman Kalesi'nde Arkeoloji Müzesi'nden-"Aslan Kral" Hüseyin bin Tallal ve Şeria Nehri çevresindeki antik yerleşimlerin yer aldığı harita