DİBEKÇİLER’DEN KARAGÖZLER’E

YAYLALAR ARASINDA BİR GÜN

24 Mayıs 2016

İbrahim Fidanoğlu

Giriş

Aydın Dağları’nda keşfedilecek köşe, gidilecek rota bitmez. Tire’nin arka dünyasında yer alan Dibekçiler Yaylası’ndan İncirliova ilçe sınırları içinde yer alan Karagözler Yaylası’na doğru yürüdük bugün de. Gerek Dibekçiler, gerekse Karagözler Yaylaları, İkizdere Havzası’nı besleyen önemli su kaynaklarını bağrında taşımasıyla öne çıkarlar. Tarih boyunca bu yaylaların derin yarıklarla ayırt edilen vadilerinden güneye ve batıya doğru akan onlarca dere, İkizdere’ye karışarak Menderes düzlüklerinde soluklanır. Bugün İkizdere köyü yakınlarında önü bir bentle kesilen çayın; bendin arkasına taşıdığı su, eskisi kadar olmasa da sonuçta Büyük Menderes’e karışarak Ege Denizi’nde son durağına ulaşır.

 

Dibekçiler'den Karagözler'e

Aydın’da Topyatağı’nın üstünden itibaren bir yandan Balıkköy ve Alatepe köyleri arasındaki hırçın vadide saklı Karakemer’e⁽¹⁾ kadar, diğer yandan Karakemer’den güneye doğru yönelerek Karagözler köyünün altındaki sırtlara dek parçalar halinde izlenebilen Antik Tralleis Kenti’nin su yollarının kaynağı işte bu yaylalara kadar uzanmaktadır.

Yürüyüş rotası 9km (harita için tıklayınız)
(Google Earth'de çizilmiştir. by MYC)

 

Balıkköy ve Alatepe arasındaki vadiyi aşan Karakemer

Bugün belki Karagözler Yaylası’nın derinliklerine doğru yürüyemedik, ama iki yaylayı birbirinden ayıran Yüğlük Yarı ve Kabak Deresi ile Karlık Deresi çevresinde yeterince dolaştık. Şimdi geçelim hikâyesine…

 

Yüğlük Yarı'ndan Karagözler Yaylası'na ve Karlık Vadisi'ne bakış

Dibekçiler’den Yüğlük Yarı’na doğru

Sabah erken saatlerde vardığımız Tire’de kahvaltı sonrası Dallık yoluyla Dibekçiler Vadileri’ne doğru yola çıktık. Dallık sırtlarında bahar bize benzersiz sürprizler hazırlamıştı yine. Dallık’a varmadan koyu pembe renkli bir topu andıran nakılların bir başka türü çıktı önümüze. Uzaktan bakıldığında kırmızı kantaron hissini veren bu çiçeklerin tespitini büyük bir dikkatle Hasan Hoca’nın rehberliğinde yaptık. Bu sırada; biraz ilerde maydanozgillerden civan perçemleri ve kadın aynaları göz kırpıyordu bizlere. Yola devam ettik. Dallık-Kemerdere-Dibekçiler kavşağına ulaştığımızda hava değişti. Aşağılardaki sıcak havadan buralarda eser yoktu. Resmen serindi buralar.

 

Dallık sırtlarında koyu pembe renkli nakıllar (silene compacta)

 

Nakılların bir topu andıran çiçekleri; yakından...

 

Dallık'da karamuklar

 

Civan perçemleri (ak yavşanlar)

  

Civan perçemleri (ak yavşanlar); yakından...

 

Dallık papatyaları (achillea tanacetum; özel bir tür civan perçemi)
(Tanımlama: Hasan Doğan) 

Dibekçiler yönüne doğru ilerlerken altımızdaki vadinin kuytularına sinmiş Büyükkemerdere köyünün evlerini görebiliyorduk. Yaklaşık 1300 metrelerde seyreden yolculuğumuz Söğüt Gediği Mevkii’nden sonra, kıl çadırlarda geçen yüzlerce yıllık bir göçerlik hayatının izlerini bugüne taşır gibi vadinin yamaçlarında birbirinden uzaklara saçılmış onlarca evin bulunduğu Dibekçiler köyüne yöneldi.

 

Dibekçiler vadileri

 

Dibekçiler evlerinden biri

Burası; kahvehanesi, camisi ve muhtarlık gibi merkezi bir çekirdeğin çevresinde gelişen klasik bir köy kalıbına oturtabileceğimiz yapıda bir yerleşim değildi. Bu durumu hazırlayan nedenlerden birisi topografya ise bir diğeri de göçerlik kültürünün tarih boyunca bu topraklarda günümüze kadar geçirdiği evrimin sonuçları olmalıydı. Aydın Dağları’nın kalbinde derin yarıklarla parçalanmış bu topografyada, birbirinden çok uzaklarda da olsa yüzlerce yıllık yaşanmışlıkların imbiğinden süzülerek gelen bir tanışıklıkla; birbirlerini lakaplarıyla hatırlayan bir derin bellek vardı. Eğridere Vadisi’nin üst düzlemindeki Karaçamur’dan güneye doğru; vadiler boyunca kendine yol bulup akan, aktıkça çoğalan Kabak Deresi’nin iki yakası boyunca yerleşmiş bu derin belleğin günümüzdeki son temsilcileri; Tekelioğulları, Fışkınlar, Girginler, Gökoğulları, Çakıroğulları, Dikkulaklar, Hacahmatlar, Soylular ve diğerleri bu dağların sessiz sahipleriydiler.

 

 Dibekçiler köyünün evleri,  bu vadinin iki yakasına saçılmış gibidir.

 

Çan çiçeği

 

Dibekçiler köyü; Tekelioğulları aile mezarlığı

Dibekçiler’den Karagözler Yaylası’na doğru alçalan bir topografyada akan Kabak Deresi’ne paralel; yılan gibi ilerleyen daracık asfalt yolu takip ederek, karşı kıyıdaki köyün minaresiz camisinin hizasına kadar geldik. Derenin çağıldayan suyunun ve yemyeşil çınarların rüzgârla oyunundan yansıyan sesleri birbirine karışıyordu. Vadinin dibine ulaşmadan çınarlarla kaplı koyu gölgelik bir cepte arabayı bırakarak Karagözler Yaylası yönünde güneye doğru hafif bir eğimle yükselerek yürümeye başladık.

  

Dibekçiler çıkışındaki Tekelioğulları  aile mezarlığı

Mezarlığın yakınındaki kır çeşmesi

 

Dibekçiler çıkışında çan çiçekleri

 

Dibekçiler orkidesi (limodorum)

 

Anadolu Meşesi ve Hasan Hoca

Takip ettiğimiz patika boyunca yine birbirinden yüz metrelerle ifade edilebilecek uzaklıktaki köyün son evlerini ardımızda bırakarak Yüğlük Yarı’na doğru ilerledik. Kampana çiçeklerinin türlüsü çıktı karşımıza. Sanki birkaç farklı tür vardı içlerinde. Tepeye doğru kızılçamlar başladı. Bu noktada Tekelioğulları’nın aile mezarlığı ve suyu akmakta olan bir kır çeşmesi ile karşılaştık. Çamların arasında mor renkli çiçekleriyle bir orkide dikkatimizi çekti. Ulaşması biraz zorda olsa, çalılıklarla boğuşarak ve biraz da çizilmek pahasına yanına kadar yaklaşabildik. Gölgelik alanda bugüne kadar canlı kalabilmişti çiçekleri; fotoğrafladık.

 

Yüğlük Yarı'na ilk bakış

 

Kaya kekikleri çiçekte...

 

filizgin  olarak bilinir. (ziziphora)

 

Yüğlük Yarı civarında dağ karanfili

 

Dam korukları (sedum sp)

 
Gezginler, Yüğlük Yarı önünde...


Yüğlük Yarı yakınlarında meşelikler

Vadi boyunca sel yataklarına dikilmiş ceviz ağaçları, yaşlı Anadolu meşeleri, zaman zaman kızılçamlar, çınar ağaçları ve zeytinlikler hâkim ağaç örtüsünü oluşturmaktaydı. Karagözler’e doğru uzanan vadinin güzelliği benzersizdi. Bir ara yürüdüğümüz patika doğuya doğru yöneldi. Sağımızda giderek derinleşen vadinin bir kolundan ışığa doğru uzanan kavak ağaçları, sırım gibi göğe doğru yükseliyordu. Kavaklar o kadar derinlerden bizim yürüdüğümüz düzleme kadar ulaşmışlardı ki, köklerini görebilmek neredeyse imkânsızdı. Çınarlarla kaplı kuytu bir sel yatağından aşağıya doğru akan suyun, vadinin tabanındaki Kabak Deresi’ne ulaşmak için acelesi vardı. Çınarların altında azıcık soluklandık. Bu noktadan itibaren artık Yüğlük Yarı’nı görebiliyorduk. Dibekçiler köyü muhtarının anlattığı kadar dik ve ürkütücü bir yanı vardı. Yarın doğuya bakan yüzü bıçak gibi kesilmişçesine vadinin dibine doğru dimdik iniyordu. Yar ile aramızda derin bir vadi uzanıyordu.

 

Sel yatağında çınarlar altında bir konfor alanı

 

Yüğlük Yarı'na doğru sel yatağında gezginlerin soluklanma anı

 

Küçük bir dereydi Kabak Deresi'ne doğru akan.  

 

Dibekçiler'den Karagözler'e akardı dereler.

 

Yüğlük Yarı ile baş başayız. Hemen ardında görünen tepeler, Karagözler Yaylası...

 

Yüğlük Yarı

 

Vadi geçişlerinden biri

Vadinin doğu yamacından dolaşan patika, bizi bir süre sonra cevizler altında terk edilmiş bir ev ve müştemilatı diyebileceğimiz birkaç dam yıkıntısına ulaştırdı. Ceviz ağaçlarının koyu gölgeleri altında Hasan Hoca’dan dinlediğimiz hazin bir hikâye sonrası terk edildiğini öğrendiğimiz bu evlerin arkasından dolanarak Yüğlük Yarı’nın karşısına denk düşen tepeye doğru tırmandık.

  

Hiyaluk

 

Gezginler, Yüğlük Yarı'na doğru yürürken...

 

 Ceviz ağaçlarının altında hatıra yorgunu bir eski ev

 

Karagözler yolundayız.

 

Tepede bizi bekleyen sürpriz; aşılması imkansız bir uçurum ve tam karşıda Karagözler Yaylası...

 

Bulunduğumuz tepeden Yüğlük Yarı'nın görünüşü 

Tepede bizi bir sürpriz bekliyordu. Bulunduğumuz noktadan ötesi derin bir uçurumdu. Sanki ikinci Yüğlük Yarı gibiydi. Altımızdaki derin vadiden İkizdere Havzası’na doğru akmakta olan Karlık Deresi’nin öte yakasında Karagözler Yaylası ile yüz yüze gelmiştik. Antik çağların ve zamanımızın önemli su kaynaklarından biri olan bu yayla, yıllardır aklımızda olan bir hedef noktaydı. Tepesine dek sarmış çamlıklar içindeki yemyeşil sırtları, Karagözler ve Beyköy arasındaki derin vadide akmakta olan Karlık Deresi’nin zorlu yatağı; hepsi bir tablo gibi karşımızdaydı. Manzara ne kadar etkileyiciyse, bulunduğumuz noktadan oralara ulaşmamız da o kadar zordu.

 

Karagözler  Yaylası

 

Yüğlük Yarı ve ötesi

 

Yüğlük Yarı'na doğru indiğimiz patika

 

Hasan Hoca, Yüğlük yolunda...

 
Yüğlük Yarı önünde dağ karanfilleri

 
Yüğlük Yarı önündeki düzlükte gördüğümüz ağıl benzeri yapı kalıntıları
 

Tepeden Karagözler ve Yüğlük topografyasını inceleyerek nasıl bir rota izlememiz konusunda aramızda fikir yürüttük. Yüğlük Yarı’nın güney doğu yönünden Karlık Deresi’ne doğru inen bir geçiş aradık, ama bu taraflardan karşıya geçiş imkânsızdı; çünkü hemen altımızda derin bir uçurum vardı. Bu nedenle geriye dönerek bulunduğumuz tepenin batı yamacından Yüğlük Yarı’na doğru ilerleyen bir patikayı takip ederek batıya doğru yürümeye başladık. Meşelikler arasında beliren birkaç atın hemen önümüzden Yüğlük Yarı’nın önündeki düzlüğe doğru kaçışması, bize geçişleri işaret etmesi açısından bir fırsat oluşturdu. Atlar, biraz sonra sık makilikler ve meşe ağaçları arasında gözden kayboldular.

 

Yüğlük Yarı

 

Yüğlük Yarı ve Karagözler  Yaylası

 

Dağ karanfilleri kolonisi

 

Kayrak taşlarla örülmüş duvar kalıntıları

 

Yapılara bir başka açıdan bakış 

Bulunduğumuz hafif eğimli düzlemin kuzey ve güney yönlerinde iki derin vadi boşluğu bulunmaktaydı. Dolayısıyla ilerleyeceğimiz yönün batıya doğru; çalılıklar arasında beliren patika olduğunu anladık. Bulunduğumuz alanın Yüğlük Yarı’na doğru hafifçe yükselmeye başladığı noktasında, yerel malzeme olan kayrak taşlardan yapılmış, oldukça eskilere dayandığını düşündüğümüz damlarla karşılaştık. Hepsinin çatısı yoktu. Sadece taşlarla örülmüş duvarların bir kısmı ayaktaydı. Acaba bunlar ağıl benzeri yapılar mı, yoksa Yörüklerin bir süreliğine konakladıkları yaşam alanları mıydı? Tam bir fikir edinemedik. Ama Yüğlük Yarı’nın çevresinden dolaşarak biraz daha güneye doğru indiğimizde de benzer yapı kalıntılarıyla karşılaştık. Doğrusu merak uyandırıcıydı bütün gördüklerimiz.

 

Cevizlerin gölgesinde

 

Yüğlük Yarı'nın batı yamaçlarında rastladığımız bir başka yapı grubu kalıntısı

 

Yapıların yakından görünümü

 

Anadolu meşeleri

 

Gezginlerin Yüğlük Yarı çevresinden ilerleyişleri

 

Bir kelebek türü, gece kelebeği; avuç içi büyüklüğünde... 

Anadolu meşeleriyle kaplı sırttan yürüyerek Yüğlük Yarı’nın çevresinin nerdeyse yarısını kat etmiştik. Bu yalçın tepeyi, güneye doğru kat ettikten sonra Karagözler coğrafyası yine bütün haşmetiyle görüş alanımıza girdi. Hemen altımızda evler vardı. Patika da zaten evlerden birine doğru iniyordu. Evin hanımı terasta karşıladı bizi. Hacamatlar’ın evi olduğunu ondan öğrendik. Bu ev, Dibekçiler’in sınırındaki son ev gibiydi. Ama öğrendiğimize göre biraz daha aşağılarda Dikkulaklar’ın evleri vardı. Dibekçiler’in sınırını teşkil eden ev, işte orasıydı.

 

Yüğlük sırtlarından Dibekçiler yönünde vadiye bakış

 

Yüğlük patikalarında... 

Zaman ilerlemiş, sıcak hava ile birlikte devam eden yürüyüş biraz yormuştu bizi. Karagözler’e karşıdan bakıp dönmek her ne kadar bizi üzse de, sarp sırttan Karlık Deresi yatağına inmek nedense zor geldi bugün bize. Bulunduğumuz noktadan geri dönmeye, Karagözler köyünden Karagözler Yaylası’na bir başka günde yeniden yürümeye karar verdik.

 

Hacamatlar Evi'ne doğru inerken...

 

Karagözler Yaylası önünde Hacamatlar Evi

 

Hacamatlar Evi'nden bir başka görünüm 

Hacamatlar evi, Dibekçiler’den Karagözler Yaylası’na doğru yaptığımız bugünkü yürüyüşümüzün son noktası olmuştu. Aşağıda; Karlık Deresi ile Dibekçiler’den gelen Kabak Deresi’nin birbirine karıştığı yere köylülerin verdiği isimle Çaykavuşuğu Mevkii’nden geriye döndük. Dönüş yolunda; gelirken yürüdüğümüz patika düzleminin yaklaşık 50 metre kadar altından geçen toprak yolu izledik.

 

Çiçek açmakta olan yılan yastığı

 

Karagözler vadileri

 

Atlarla dönüş yolunda yeniden karşılaştık.

 

Dönüş yolunda ceviz bahçeleri

 

Dibekçiler'e dönüş yolumuz 

Sağlı sollu ceviz bahçelerinin arasından geçerek yürüdüğümüz yol, dere yatağından içerlere doğru kavisler çizerek ilerliyordu. Bunlardan en derinine girdiğimizde yol, bizi çınarlar altında yukarıdan gelen bir sel yatağının başına çıkardı. Burası, gecikmiş yemek molamız için ideal bir yerdi. Işığa doğru yükselen kavak ağaçları, koyu gölgelik çınarlar ve eğrelti otları arasında akan suyun sesini dinleyerek yemeğimizi yedik.

 

Yemek molasına doğru

 
Yeşilin binbir tonu

 
Yemek molası verdiğimiz vadi dibindeki küçük dere

 
Çeşme

  
Gezginler mola anında...

Yemek molası sonrasında Dibekçiler’e doğru yeniden dereye paralel olarak yürümeye devam ettik. Toprak yol, bir süre sonra hafifçe yükselerek geldiğimiz patikaya kavuştu. Artık Dibekçiler’e iyice yaklaşmıştık. Vadinin karşı yamaçlarına saçılmış Dibekçiler evleri ve camisi görünmüştü bile. Bir süre sonra asfaltın kıyısındaki bir gölgelik alanda bıraktığımız arabamıza ulaştık.

 

Dönüşte Dibekçiler'le karşılaştığımız an

 

Biraz geçmiş de olsa Ovacık Laleleri

 

Bu da diğeri

 

Ovacık'da gördüğümüz eşek dikenleri (onopordum sp); üstten görünümü 

Günü tamamlamış, Dibekçiler’den Karagözler Yaylası’nın başlangıcına kadar yürümüş, Yüğlük Yarı’nın karşısındaki tepeden Karlık Deresi’ni seyretmiş, Karagözler’in uzaktan kapkaranlık görünen, kızılçamlarla kaplı yoğun örtüsüne keyifle bakmıştık. Hele dönüş yolunda; Ovacık Yaylası’nda gördüğümüz bu yılın son köfün lalelerine ne demeli; sanki bunca zamandır solmamak için bizi mi beklemişlerdi ne? Geçen yıllardan edindiğimiz deneyimle muhtemel yerlerinde ararken onları, solmak üzere olan ikisini, Ovacık yolunda gevenlerin arkasına sinmiş bir şekilde yakaladık. Bu da bizim için günün ödülü gibiydi sanki. Fotoğrafladık ve Tire’ye doğru dönüş yoluna vasıl olduk.

Dipnotlar

(1)    Karakemer yazısı için bkz. http://dagakactim.blogspot.com/2016/05/ballikaya-ve-karakemer.html

(2)   Fotoğraflar, belirtilenler dışında gezi sırasında İF tarafından çekilmiştir. Nebat tanımlamaları, Hasan DOĞAN tarafından yapılmıştır. Rota haritası Mehmet Yavuzcezzar'a aittir.

Yazan : İbrahim Fidanoğlu

Düzenleyen: MYC