Sayfalar

25 Aralık 2023 Pazartesi

FOÇA CİVARINDA; YENİKÖY’DEN KOCA MEHMETLER’E YÜRÜDÜK.

14 Aralık 2023
İbrahim Fidanoğlu
 
Kıvrım kıvrım kabuklar, içinde ne saklar?
Yüzlerce yılın bilgeliği,
Dibinde zeytin ağacı.
 
Ne topraklar, ne bereket…
Yer altında beyhude arama.
Bulamazsın,
Üstünde ondan değerli ne var?
 
Mor ve eflatun
En güzeli
Piren çiçekleri.
Solmuş karabaşların
Arasında ben de buradayım der;
Arama bulamazsın.
 
Bu toprak, bu diyar,
Üstündekinden kıymetli ne saklar?
Bilsen onu
Gafil olmazsın.
 
Aybey ÇİNİ
16 Aralık 2023
 
Giriş
 
Bugün Foça civarında Yeniköy’den Koca Mehmetler’e doğru; Foça’dan ve Kemalpaşa’dan bizlere katılan arkadaşlarımız sayesinde en kalabalık yürüyüşlerimizden birini gerçekleştirmiş olduk. Oldukça keyifli bir güzergâhta yürürken, dağ başında atış talimi yapan askerlerle karşılaşınca önce şaşırdık; daha sonra komutanlarının nazik davranışları sonrasında bize işaret ettikleri patikayı takip ederek Koca Mehmetler’e doğru devam ettik. Bugün sonbaharın çiçeklerinden mor renkli pirenlerin günüydü aynı zamanda. Arıların sıkça ziyaret edip piren balı ürettikleri bu çiçekler, günümüzün en “renkli” anlarını oluşturdular. Ovanın ortasında türlü şekillere benzettiğimiz; Çine vadisindekileri andıran ve birden karşımıza çıkıveren kocaman dev kaya kütleleri de günün bir başka sürpriziydi. Sonuç olarak; gün boyu yaklaşık 11 km kadar yürüdük ve günü başladığımız köyde; Derici Yörüklerinin Yeniköy’ünde sonlandırdık.
 
Sabah vakti; arkamızda Yeniköy; tırmanıyoruz.
(Aralık 2023)

Dağa Kaçtım gezginleri, Yeniköy'den çıktıktan sonra kızılçamlar arasında...
(Aralık 2023)

Günümüzü ve sonbaharı renklendirenlerden; piren çiçekleri...
(Aralık 2023)
 
Sabah Yeniköy kahvehanesinde…
 
Sabahleyin Kemalpaşa, Karşıyaka ve Foça’dan gelen biz gezginler, Foça’nın Gerenköy-Kozbeyli geçişindeki Yeniköy kahvehanesinde saat 10.30 civarında buluştuk. Üniversiteden sınıf arkadaşımız, dört senedir Yeniköylü; Süleyman kardeşimizin değerli ev sahipliğinde sabah sohbetlerine sıcacık çaylar eşlik etti. Süleymanların zeytin hasadı sürmekteydi; dolayısıyla onlar zeytinliğine dönerken, biz de karşıdaki dev boyutta kırmızı renkli çamur taşı kayalıklarla kaplı ve Yeniköy’ün batısında yer alan Karıncadağı Tepesi’ne ve önündeki vadiye doğru yürüdük.
 
Sabah Yeniköy kahvehanesinde...
(Aralık 2023)

Köy meydanındaki Yeniköy kahvehanesi
(Aralık 2023)
 
Sabah vakti Yeniköy meydanı
(Aralık 2023)
 
Yeniköy, dönüşte kahvehanede rastladığımız köy muhtarının anlatımına göre Derici Yörüklerinin kurduğu bir köy olarak biliniyor. Derici Yörükleri, 11 yy.da Anadolu’ya geldiklerinde, ilkin Toroslarda Gülnar civarında sürülerinin peşinde konargöçer bir yaşam sürmüşler. Daha sonraki zamanlarda Gülnar yöresinde Yörüklerin nüfusu artıp, sürüler için gerekli otlaklar yetmeyince, Derici Yörükleri, 1722 yılında Saruhan Sancağı’ndaki volkanik Yunt Dağı havalisinde bulunan bölgelere göçmüşler. Yunt Dağı’nda Küçük ve Büyük Sümbüller köyü civarında 15 köye yayılan Derici Yörükleri, bu havalide konargöçer yaşamlarını bir süre daha sürdürmüşler. Bugünkü Çıtak, Çaltıdere, Uzunhasanlar, Karakuzu, Hatundere, Çoraklar bu köylerden bazıları olarak biliniyor. Çaltıdere civarında yaşayan Derici Yörüklerinden Ahmet, Halil, Nasuf ve İbrahim kardeşler, Osmanlı Devleti’nin konargöçer Yörükleri yerleşik hayata geçmeye zorlayan 1832 yılındaki fermanı ve aynı yılda bölgede baş gösteren salgın hastalık nedeniyle, daha önceden sürülerinin peşinde uğradıkları şimdiki Yeniköy’ü kendilerine yurt seçerek bu bölgeye yerleşmişler. Cumhuriyet döneminde; köyün, Türkler tarafından bölgede kurulan ilk köy olması nedeniyle de köye Yeniköy adı uygun bulunmuş.(1)
 
Yeniköy'de yürüyüş öncesi son hazırlıklar...
(Aralık 2023)
 
Sabah vakti Yeniköy Yörük Evi ve meydan...
(Aralık 2023)
 
Yeniköy çıkışında kızılçamlar arasında...
(Aralık 2023)
 
Yeniköy’den Koca Mehmetler’e doğru…
 
Karınca Dağı Tepesi’nin eteklerini yalayarak önce kızılçamlarla kaplı koruluğun, daha sonra da bakımlı bir zeytinliğin içinden geçerek Ayrı Dağ ve Topaloğlu Kayası tepelerinin arasından batıya doğru yönelen bir sırta tırmanmaya başladık. Yukarı doğru yürüdüğümüz patikanın her iki yanında mor-eflatun rengi göz alıcı çiçekleriyle pirenler ve son yağmurlarla yeniden yapraklanmaya başlamış karabaş otu kolonileri vardı. Yükseldikçe çevremizdeki topografya iyice belirginleşti. Arkamızda Yeniköy, kuzeyde Kozbeyli’ye doğru uzanan tepeler ve güneyde ise Bağarası köyünün evleri ile Çamaltı Tuzlası’na dek uzanan sırtlar görünüyordu. Çevremizdeki jeolojik malzeme, rengi açık sarıya çalan, Foça taşı diye bildiğimiz ve tortul kayaçlardan oluşmuş; ayrıca içinde taşıdıkları farklı minerallerle renkten renge bürünmüş benzersiz görünümler sunmaktaydı.
 
Yürüyüşün başlarında içinden geçtiğimiz bakımlı zeytinlik
(Aralık 2023)
 
 
Sırta doğru tırmanmaya başladık.
(Aralık 2023)

Tırmandığımız patikanın iki yanı eflatun rengi pirenlerle kaplıydı.
(Aralık 2023)
 
Yeniköy jeolojisi
(Aralık 2023)
 
Uzun süre Yeniköy’ün silueti arkamızdan hiç silinmedi. Yükseldikçe ve uzaklaştıkça iyice küçüldü Yeniköy. Bir süre sonra tırmandığımız patikanın ufuk çizgisiyle birleştiği en yüksek noktasına ulaştık. Yakınlarda bir askeri birliğin eğitim tatbikatı yaptığına dair sesler duyuyorduk. Onların arasına karışmamak düşüncesiyle düzgün bir orman yolundan güneye doğru yönümüzü çevirdik.
 
Yeniköy; artık uzaklarda...
(Aralık 2023)

Sırta; ufuk çizgisine doğru...
(Aralık 2023)

Güneybatıda Ege Denizi ve adalar görünüyor; sisler içinde...
(Aralık 2023)
 
Her taraf pirenlerle kaplı...
(Aralık 2023)
 
Bu yolda karşılaştığımız en güzel sürpriz, üzerindeki kırmızı meyveleriyle bir sürü ağaç çilekleriydi. Yemeye doyamadık dağ çileklerini; o kadar olgunlaşmış ve kızarmışlardı ki, dokunur dokunmaz insanın avucuna düşüveriyorlardı hemen.
 
Gezginler, ağaç çileği hasadında...
(Aralık 2023)
 
Anadolu'nun bereketi; yemekle bitmez, ama yok edersek biter.
(Aralık 2023)

Tırmandığımız sırtta yürüdüğümüz orman yolu
(Aralık 2023)
  
Güneye doğru yürüdüğümüz sırttaki toprak yolun her iki yanı belli ki yakın zamanlarda ağaçlandırılmıştı; oldukça genç kızılçamlarla kaplıydı çevremiz. Güney yönünde Ege Denizi’ne ve Uzun Ada’ya dek uzanan coğrafya, sisler altındaydı. Bir süre sonra yönümüzü batıya çevirerek Koca Mehmetler’e doğru yürümeye başladık.
 
Ufka doğru İzmir Körfezi ve adalar...
(Aralık 2023)

Sırttan sağa doğru ayrıldık. Koca Mehmetler yönüne...
(Aralık 2023)

Dağa Kaçtım gezginleri; Koca Mehmetler'e doğru...
(İzzet Berktaş; Aralık 2023)
 
Gezginler, Koca Mehmetler yolunda...
(Nilgün Hanım; Aralık 2023)
 
Kızılçamların arasından alçalan patika yol, Koca Mehmetler’e doğru bir uçurumun kenarında nihayete erdi. Aşağıdaki düzlüklerde tarımsal alanlar vardı. İnişe imkân vermeyen bir noktadaydık. Bu nedenle iniş için uygun patikayı aramaya başladık yeniden. Kayaların arasından güney batıya doğru yönelen zorlu bir iniş yolu, bize çare oldu sonunda. Bu arada kızılçamların içindeki kayaların çevirdiği bir küçük düzlükte yemek molası verdik. Tertemiz bir ortamda hem karnımızı doyurmuş, hem de yorgunluğumuzu atmıştık.
 
Karşıda Koca Mehmetler
(Aralık 2023)

Koca Mehmetler'e doğru iniyoruz.
(Aralık 2023)

Bir yandan patika arayışları sürmekte...
(Aralık 2023)

Ekip inişte; karşıda ufka doğru ve en sağda Çamaltı Tuzlası'nda yer alan Leukai antik yerleşiminin de bulunduğu boynuz seçiliyor.
(Aralık 2023)
 
Arkamızda bıraktığımız Sarıkaya Tepesi
(Aralık 2023)
 
Karşıda Koca Mehmetler’in evleri görünüyordu. Aşağıda büyük bir koyun ağılı vardı. Ağılın sırtında sanki dağdan ovaya doğru oluk oluk akmış hissini veren kayalıkların arasından yavaşça ilerleyerek, köye doğru giden bir tali asfalt yola kadar indik. Artık ovadaydık. Gelen geçen birkaç araba yerleşim yerlerine yaklaştığımızın habercisiydi.
 
Yemek molası sonrası; inişe devam...
(Aralık 2023)
 
Koyun ağılı ve biraz yukarısındaki kayalar; inişe devam...
(Aralık 2023)

Sarıkaya Tepesi'nin güney yüzü
(Aralık 2023)
 
Düzlüğe indik sanmıştık; birden bu kayalar çıktı karşımıza.
(Aralık 2023)

Dağın eteğinde, sanki bir sunak alanını andıran yekpare ana kaya kütlesi
(Aralık 2023)
  
Biraz ileride asfalt yoldan çıkıp yeniden güneye ve daha sonra da güneydoğuya doğru yöneldik. Önümüzde sanki bir volkanik lav akıntısı ile oluşmuş; Yunt Dağı’nda sıkça rastladığımız kayaların oluşturduğu bir dünya vardı ve oldukça şaşırtıcıydı. Biz onları görene dek ovada yürüdüğümüzü sanıyorduk. Bütün bu kaya kütleleri jeolojik zamanlardaki oluşum sürecinde ortaya çıkmış; solumuzdaki Sarıkaya Tepesi’nin uzantıları gibiydi. İçlerinde o kadar farklı şekillerde ve belki de içerdikleri kireç taşının zamanla eriyerek boşluklar oluşturmasıyla insan dudağına ya da başka şekillere benzetebileceğimiz küçük mağaracıklar oluşmuştu. Hayranlıkla seyrettik hepsini. Hele birkaçının üzerinde hayat bulmuş düğmeyi andıran gri renkteki mantar oluşumları ayrı bir hikâyeyi içlerinde taşıyor gibiydi.
 
Gerenköy yönünde kaya kütleleri
(Aralık 2023)

Ve kayaların üzerinde hayat bulan düğme büyüklüğündeki mantar oluşumları
(Aralık 2023)
 
Kayalar kayalar; bitmek bilmez kayalar...
(Aralık 2023)

Gevenlerin arasında bir geçişteyiz.
(Aralık 2023)
 
İnsan dudağını andıran bir mağara ağzı
(Aralık 2023)

Kayaların arasından bir geçiş yolu
(Aralık 2023)
 
Kaya kütlelerinin arasından ilerlerken önce bir dere yatağı ve onu besleyen küçük bir şırıltıdan ibaret bir şelalecik çıktı karşımıza. Sanki önümüzde kayalardan örülmüş bir duvar vardı. Zorlanarak da olsa bir tırmanışla kayaların üst düzlemine ulaştık. Buradan Gerenköy’e kadar uzanan güzel bir görüş açısı vardı.
 
Küçücük bir şelalecik
(Aralık 2023)
 
Gezgin, fotoğraf çekme telaşında...
(Aralık 2023)

İşte çektik o fotoğrafı...
(MYC; Aralık 2023)
 
Kayaların üzerinde kuşların su içmesine müsait; Datça'da "kaklık" adı verilen küçük çukur oluşumları
(Aralık 2023)
 
Son yağmurlarla beslenen küçük derelerden biri
(Aralık 2023)
 
Kayaların arasındaki bu geçitten geçtik.
(Aralık 2023)

Ve bu düzlüğe indik.
(Aralık 2023)
 
Kayaların arasındaki patikaları izleyerek yeniden kuzeye ve Yeniköy’e yöneldiğimiz noktadan itibaren, bir küçük dere yatağının üzerinden iki defa geçtik. Derecik, son yağmurlarla beslenmiş olsa gerek; usul usul da olsa Yeniköy yönünden Gerenköy yönüne doğru akmaktaydı; çevresine yeniden ve yeniden hayat vererek.
 
Yolumuzun üstünde hindibalar...
(Aralık 2023)

Kayaların arasından Yeniköy'e doğru süzüldük.
(Aralık 2023)
 
Gerenköy yönünde akan küçük bir dere
(Aralık 2023)

Akıyordu dere; Yeniköy'den Gerenköy'e doğru...
(Aralık 2023)
 
Yeniköy'e doğru ilerlerken bungalov evlerden oluşan bir turistik konaklama in yanından geçtik.
(Aralık 2023)
 
Yeniköy’e iyice yaklaşmıştık. Vadinin farklı noktalarına konumlanmış birkaç kır evinin ve bungalov evlerden oluşan bir turistik tesisin yanından geçtik. Kızılçam örtüsü buralarda da oldukça yoğundu, ama kesiklik arz ediyordu. Patikanın sonlandığı noktada yürümeye başladığımız toprak yolla buluştuk. Karşıdan Yeniköy Camii’nin minaresi görünüyordu. Yürüyüşün sonuna gelmiştik nerdeyse.
 
Yeniköy'e yaklaşırken bir süre kızılçamların arasından yürüdük.
(Aralık 2023)

Yeniköy girişindeki bir evin bahçesinde gençleştirilmiş bir zeytin ağacı ile karşılaştık. Yeni sürgün koskoca eski gövdenin tam ortasından fışkırarak yeniden hayat bulmuştu.
(Aralık 2023)

Yeniköy yolunda; Dağa Kaçtım gezginleri...
(İzzet Berktaş; Aralık 2023)
 
Yeniköy-Kozbeyli asfaltını atlayarak köye girdik. Girişte solda bir zeytinyağı fabrikası, yolun ortasındaki parkın hemen önünde eski bir su kuyusu, solda Yörük Evi ve kahvehane, karşıda da köyün camisi bulunmaktaydı. Yaklaşık 11 km kadar süren yürüyüş sonrası saat 16 civarında köy meydanına ulaşmıştık. Artık akşama doğru vardığımız Yeniköy kahvehanesinde yorgunluk çaylarını hak etmiştik. Çayları içerken bir yandan günü değerlendirip, bir yandan da o sırada kahvehanede bulunan köyün muhtarı ile sohbet etme fırsatı bulmuştuk. Derici Yörükleri ve Yeniköy’ün kuruluşuna dair bilgiler aldık kendisinden. Ayrıca civardan toplanmış etnografik malzemenin sergilendiği Yörük Evi’ni de birlikte gezdik. Kendisine buradan da ayrıca teşekkür etmiş olalım; göstermiş olduğu ilgi ve yakınlıktan dolayı.
 
Bitirirken yeniden Yeniköy'de; Yörük Evi...
(Aralık 2023)
 
Yörük Evi; üst kat...
(Aralık 2023)

Yeniköy Yörük Evi
(Aralık 2023)
 
Yeniköy meydanında eski bir su kuyusu karşılar konuklarını.
(Aralık 2023)
 
Yeniköy Camisi
(Aralık 2023)
 
Gün boyu doğanın içinde zaman geçirmiş, Foça’nın arka dünyasında bazen kayalıkların, bazen pirenlerin arasında avarelik etmiş, küçücük dereciklerin akışına kulak kabartarak üzerlerinden geçmiş; sonuçta yine doyurucu ve güzel bir gün geçirmiştik. Şimdi evlere dönüş zamanıydı. Ne diyelim; ne mutlu bize, ne mutlu yürüyebilenlere…

Dipnotlar:
(1)   Yeniköy ve Derici Yörükleri hakkındaki bilgiler için Yeniköy’deki Foça Belediyesi tarafından yaptırılan Yörük Evi’ndeki tanıtım panosundan yararlanılmıştır.
(2)  Fotoğraflar, belirtilenler dışında gezi sırasında İ. Fidanoğlu tarafından çekilmiştir.
 
Yazan: İbrahim Fidanoğlu
Düzenleyen: MYC

2 yorum:

  1. Komşum Aybey Çini’nin şiiri ve yazı birbirine ne kadar yakışmış. Yazınız her zamanki gibi çok güzel bir anlatım. Ellerinize sağlık.

    YanıtlaSil
    Yanıtlar
    1. Sağol değerli geri bildirimlerin için... İF

      Sil